اوج گرفتن تنش بین شیعیان عراق و انتخاب ناگزیر ایران

مقتدی صدر رهبر شبه نظامیان "ارتش مهدی" به دولت نوری‌ مالکی، نخست وزیر عراق، اخطار کرده است که اگر نیروهای دولتی حمله به مواضع شبه نظامیان تحت رهبری او را ادامه دهند، جنگ نامحدودی را با هدف "آزاد سازی" عراق اعلام خواهد کرد.

تهدید آقای صدر به آغاز جنگ با دولت عراق، در وب سایت وی منتشر شده است.

مقتدی صدر از چند ماه پیش تا کنون در انظار عمومی ظاهر نشده و از همین رو مقام های آمریکایی مستقر در عراق مدعی شده اند که او در ایران به سر می برد.

مقتدی صدر تابستان سال گذشته به طور یک جانبه با نیروهای ائتلاف تحت رهبری آمریکا مستقر در عراق اعلام آتش بس کرد، اما دولت آقای مالکی از یک ماه پیش تا کنون حملات متناوبی را با حمایت نظامیان آمریکایی و بریتانیایی علیه پایگاه های ارتش مهدی بخصوص در شهر جنوبی بصره و شهرک صدر بغداد انجام داده است.

مقتدی صدر در بیانیه تهدید آمیز خود یادآور شده که در ماه اوت سال گذشته با هدف رفع تشنج، اعلام آتس بس یک جانبه کرده است، اما در مقابل، شاهد بستن دفاتر خود و توسل به قتل از سوی دولت بوده است.

دولت آقای مالکی خواهان خلع سلاح شبه نظامیان ارتش مهدی است، اما مقتدی صدر ضمن پذیرش آتس بس با نیروهای دولتی و نیروهای ائتلاف، گفته است تنها در صورتی سپاه مهدی را منحل می کند آیت الله علی سیستانی و آیت الله کاظم حسینی حائری، از مراجع بزرگ شیعیان، به او دستور دهند.

پس از سقوط دولت صدام حسین توسط ارتش آمریکا، گروه های شبه نظامی وابسته به احزاب سیاسی مختلف در عراق امکان فعالیت علنی پیدا کردند، اما به مرور زمان، بسیاری از آنها یا اعلام انحلال کردند و با به پلیس و ارتش تازه تاسیس عراق پیوستند.

در این میان، گروه آقای صدر هر چند که در روند سیاسی عراق حضور داشته و از طریق شرکت در انتخابات پارلمانی توانسته حدود سی کرسی مجلس نمایندگان این کشور را به خود اختصاص دهد، اما همچنان بر حفظ شبه نظامیان وابسته به خود تاکید دارد.

مقتدی صدر حفظ شبه نظامیان ارتش مهدی را برای مقابله با حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق که آنان را "اشغالگر" می نامد، ضروری می داند، اما بسیاری از گروه های سیاسی عراق ارتش مهدی را مسبب تسویه حساب های خونین فرقه ای، آدم ربایی، ایجاد ناامنی و هرج و مرج و قاچاق نفت در مناطق جنوبی عراق معرفی می کنند و دولت آمریکا نیز این گروه را به وابستگی به ایران و تلاش برای بی ثبات کردن عراق متهم می کند.

از نگاه سیاستمداران آمریکایی گروه مقتدی صدر در پی فرصتی برای قبضه کردن قدرت در مناطق شیعه نشین عراق به منظور ایجاد دولتی اسلامی در این مناطق است و در واقع از الگوی حزب الله لبنان برای ایفای نقش دوگانه سیاسی - نظامی پیروی می کند.

به همین علت مقام های آمریکایی با اصرار بر وابستگی گروه مقتدی صدر به دولت ایران، جمهوری اسلامی را به "لبنانیزه" کردن عراق متهم می کنند.

منظور آمریکایی ها از لبنانیزه کردن عراق، حمایت مالی و نظامی یک کشور خارجی از یک گروه محلی با دو کارکرد سیاسی و نظامی است به طوری که این گروه در مواقع ضروری قادر به ایجاد ثبات یا بی ثباتی به نفع دولت حامی خود باشد.

در حقیقت نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق تاکید دارند که گروه آقای صدر یا باید به الزامات پذیرش نقش سیاسی تن در دهد و خلع سلاح شود و یا در صورت اصرار بر حفظ شبه نظامیان خود، از روند سیاسی کنار رفته و خطر رویارویی نظامی را با ارتش عراق و نیروهای خارجی حامی آن بپذیرد.

دولت آقای مالکی به طور آشکار منطق مورد نظر آمریکا و متحدان آن را پذیرفته و از همین رو به گروه آقای صدر اخطار کرده است که یا خلع سلاح شود و یا خطر کنار رفتن از روند سیاسی را بپذیرد.

اخطار آقای مالکی به ارتش مهدی و اخطار آقای صدر به دولت عراق برای آغاز جنگی تمام عیار در حقیقت نقطه پایانی بر اتحاد گروه های مذهبی شیعه در عراق است که ایران تاکنون بر حفظ وحدت بین آنها اصرار داشت.

به واقع ادامه حملات ارتش عراق به پایگاه های ارتش مهدی در بصره و شهرک صدر بغداد پس از آتش بسی که گفته می شود با میانجی گری ایران بین دو طرف برقرار شد، نشان می دهد که آقای مالکی و متحدان آن در دولت عراق دیگر حاضر به تحمل یک گروه مسلح در قلمرو حاکمیت خود نیستند، حتی اگر این گروه مسلح شبه نظامیان خود را از انظار عمومی دور کند و اعلام آتش بس دهد.

بر این اساس به نظر می رسد که مقتدی صدر ناگزیر به تن دادن به خلع سلاح یا عملی کردن تهدید خود برای جنگی نامحدود با دولت عراق است.

رویارویی تمام عیار دولت شیعه عراق با ارتش مهدی قاعدتا موضوعی نیست که مورد علاقه ایران و یا منطبق با منافع آن باشد. به همین سبب به احتمال زیاد مقام های ایرانی بار دیگر نفوذ خود را به کار خواهند گرفت تا بین دو طرف میانجی گری کنند.

در اینکه این بار میانجی گری ایران به رفع اختلاف دو طرف منجر خواهد شد، تردید بسیاری وجود دارد. چرا که مواضع دولت عراق و گروه صدر به اندازه ای از هم فاصله گرفته که به سختی می‌توان فرمول مرضی الطرفینی را به آنها پیشنهاد کرد.

از این رو ایران در روند میانجی گری خود ممکن است مجبور شود که جانب یکی از دو طرف دعوا را بگیرد و این در حالی است که برای دولت ایران انتخاب قاطع بین هر یک از دو جناح شیعه در عراق بسیار چالش برانگیز خواهد بود. بنابراین به نظر می رسد که روزهای سخت جمهوری اسلامی در عراق نزدیک می شوند.